Mevcut Durum
2014’ten bu yana Türkiye, dünyanın geçici koruma ve uluslararası koruma altındaki en büyük nüfusunu yönetmektedir. Ekim 2022 itibarıyla geçici koruma altında olup neredeyse yarısını çocukların oluşturduğu Suriyeli nüfusun sayısı 3,65 milyonun üzerindedir; geçici koruma altındaki Suriyeli nüfusun %46’sını ise kadınlar ve kız çocukları oluşturmaktadır.1 Türkiye ayrıca diğer ülkelerden uluslararası koruma başvuru sahibi ve diğer statü sahibi olan yaklaşık 320 bin kişiye ev sahipliği yapmaktadır.2
Şubat 2022’de Türkiye, Ukrayna’daki savaştan kaçan 400 bin kişiye sınırlarını açmış, yıl sonu itibarıyla bunların arasından yaklaşık 40 bin kişi Türkiye’de kalmış; bu durum Türkiye’de zaten fazla olan mülteci nüfusunu daha da artırmıştır.
Uzun süreli yerinden edilmiş çoğu mültecinin bu durum nedeniyle karşı karşıya olduğu zorlukların yanı sıra mülteci kadınlar, çocuklar, yaşlılar ve engelli bireyler dâhil risk altındaki gruplar, Suriye’deki çatışmanın 12. yılına girmesiyle birlikte COVID-19 salgınından en fazla etkilenen ve salgının etkilerini en yavaş atlatan gruplar arasındadır.
Hayata Geçirilen Uygulamalar
Ağırlıklı olarak ulusal ve yerel kamu sistemleri ve hizmetleri aracılığıyla yürütülen 2022 Bölgesel Mülteci ve Dayanıklılık Planı’nın (3RP) Türkiye bölümü, geçici ve uluslararası koruma altındaki kişilerin, ev sahibi toplulukların ve ilgili kuruluşların ihtiyaçlarını ele almak amacıyla hükûmetin yürüttüğü çalışmalara Türkiye’nin kapsayıcı yasal ve politika çerçevesine uygun destek vermiştir. Sağlık, eğitim ve sosyal hizmetler gibi ulusal sistemlerdeki hizmetlere erişim sağlanması için yürütülen çalışmalar da bu kapsamda yer almaktadır.
3RP ortakları, 2022 boyunca COVID-19 salgınına karşı müdahale çalışmalarını tüm sektörlerdeki faaliyetlerine dâhil etmiştir. 3RP ortakları sağlık, eğitim, mesleki eğitim, toplum seferberliği çalışmalarında doğrudan hizmet sunulmasına, fiziksel katılımın sağlandığı daha fazla sayıda etkinlikler düzenlenmesine ve yerel kamu kuruluşlarıyla çalışmalar yapılmasına imkân sağlayarak 2022’nin ortası itibarıyla kademeli şekilde normal düzene dönüş yapmıştır.
İstihdam yaratılması, iş koruma, tarım ve sanayi sektöründe mesleki eğitim, lisan eğitimi, küçük ve orta ölçekli işletmelere destek sağlanması ve kapasitelerinin güçlendirilmesine yönelik projeler sayesinde mültecilerin, toplulukların ve kuruluşların kendi kendine yeterlilik ve dayanıklılık düzeyi artırılmıştır.
Şiddete maruz kalan veya risk altında bulunan kişilere, mülteci gruplara ve engelli bireylere yönelik koruma hizmetleri ve bilginin yaygınlaştırılması çalışmaları öncelikli müdahaleler arasında yer almıştır; bunun yanı sıra çoklu-sektörel müdahaleleri bilgilendirmek için koruma alanındaki eğilimler izlenmiştir. 3RP ortakları ayrıca, kalıcı çözümleri desteklemek ve sosyal uyumu teşvik etmek amacıyla kamu kuruluşlarıyla yakın çalışmalar sürdürmüştür.
Salgının ve hayat pahalılığı krizinin etkilerini azaltmak ve olumsuz baş etme mekanizmalarına başvurulmasını önlemek için mültecilere nakit yardımı ve ayni yardım sağlanmıştır aynı zamanda belediyelere kapasite geliştirme ve topluluk altyapılarıyla (ör. atık yönetimi) ilgili destek verilmiştir. BM ve STK ortakları, en hassas mülteciler için sosyal bir güvenlik ağı sağlamak ve okul çağında çocukları olan mülteci ailelerin örgün eğitime erişimlerinin sürdürülmesini desteklemek amacıyla nakit temelli yardımlar ve “Şartlı Eğitim Yardım” programı aracılığıyla Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile birlikte çalışmaya devam etmiştir. Yüz yüze öğrenme ortamlarının güvenli bir şekilde artırılması için eğitim tesislerine destek verilirken özellikle en hassas çocuklar ve gençler bakımından salgından dolayı öğrenme kayıplarının etkilerini ele almak üzere çoklu-sektörel bir müdahale yapılması da desteklenmiştir.
Sağlık Bakanlığı ile yürütülen yakın iş birliği kapsamında göçmen sağlığı merkezlerine ruh sağlığı ve psikososyal faaliyetler dâhil sağlık desteği verilmiştir. Bağışıklama kapsamıyla COVID-19 tedavisi ve aşılarına bedava erişim sağlanmasına öncelik verilmiş, bunun yanı sıra sağlık ortakları cinsel ve üreme sağlığı hizmetlerini de desteklemiştir.
İnsani yardım programlarının en hassas bireylere ve hanelere ulaşmasını temin etmek için toplumsal cinsiyete ve yaşa göre ayrıştırılmış ve çocuklara duyarlı veri toplama faaliyetleri önemini korumayı sürdürecektir.
1. T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı. (2022). TEMPORARY PROTECTION https://en.goc.gov.tr/temporary-protection27
Atıf ↑
2. UNHCR (2022). UNHCR Türkiye Operational Update May-July 2022 https://data.unhcr.org/en/documents/details/95132
Atıf ↑