İnsani krizlerin ve afetlerin risklerini ölçmek ve sıralayabilmek amacıyla oluşturulan Risk Yönetimi Endeksi’ne (INFORM) göre Türkiye, Küresel Risk Endeksi’nde 5 endeks puanıyla yüksek risk grubunda ve 191 ülke arasında 45. sırada yer almaktadır. Ülkemiz coğrafi konumu, tarihsel geçmişi ve doğasıyla birçok güzelliğe sahipken aynı zamanda bu güzellikleri yok etmekle tehdit edebilecek yüksek afet riski altındadır. 6 Şubat Kahramanmaraş Depremleri ve yaşanan diğer birçok afetle Türkiye bu riskle bir kere daha yüzleşmiştir.
2023 yılında yaşadığımız Kahramanmaraş Depremleri sadece birinci derecede afete maruz kalanları etkilemekle kalmadı, ülkemizdeki 84 milyon insanı derinden sarsan psikolojik travmalar yaratacak kadar büyük bir afet oldu.
“Risk azaltma” ve “afetlere hazırlık” süreçlerinin bu olumsuz etkiyi asgariye indirmede ne kadar önemli olduğu bir kez daha anlaşıldı.
Afetlerin kaçınılmaz olduğunu göz önünde bulundurarak afetlere karşı hazırlıklı olmamız ve afet öncesi planlama yapmamız büyük önem taşımaktadır. “Afetten sonra ne yapabiliriz?” sorusunu değil “‘Afetleri yaşamadan önce nasıl önlem alabiliriz?”‘ sorusunu öncelikle sormamız gerekmektedir. Afetlerde zarar görmek kaçınılmazdır ancak afet hazırlıklarına ve risk azaltma üzerine yapılan yatırımlarla can ve mal kayıplarını en aza indirmek mümkündür. Bu, kurumların tek başına başarabileceği bir husus değildir. Bilinçli toplum, afetlerdeki risk azaltmada en önemli faktörlerden biridir. Toplumsal bilinçlendirme çalışmaları da bu anlamda ülkemiz için elzemdir. Türk Kızılay olarak toplum bilinçlendirmelerinde de bahsi edilen gerekçeler sebebiyle oldukça titiz çalışıyoruz.
6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Pazarcık ve Elbistan merkezli üst üste 7 üstü büyüklüğünde gerçekleşen depremler sonucu etkilenen 11 şehrimiz ve doğrudan/ dolaylı etkilenen milyonlar derin bir acıyla sarsıldı. Her afette Türk Kızılay gerek modern afet yönetim modelini hayata geçirebilecek gerekse ülke sathına yayılmış taşra teşkilatı ve geniş gönüllü ağına sahip yapısıyla oldukça hızlı refleks gösterebilecek şekilde konuşlanmıştır. 6 Şubat Depremi’nde de bu süratini gösterdi. Afet sahasında tüm paydaşları ve ortaya koyduğu koordinasyon kabiliyetiyle birlikte her gün milyonlarca öğün beslenme hizmetini layıkıyla yerine getirmeyi başardı.
Bu denli büyük bir afette sahada boşluk bırakmama adına beslenme faaliyetlerindeki üretim ve dağıtım işlerini tek bir merkezde toparlayabilecek ve raporlayabilecek şekilde sistemlerini dizayn etti. Bunun yanı sıra özellikle afet bölgesinde vatandaşlarımızın ve personelin beslenme ve barınma merkezleriyle sosyal market gibi noktalara kolay erişimlerini sağlamak için yapay zekâ temelli uygulamayı WhatsApp ile hayata geçirdi. Sadece ana çözüm ortağı olduğu beslenme alanında değil barınma, psikososyal destek, insani yardım, ayni ve nakdî bağış, sağlık, lojistik ve depo yönetim süreçleri gibi birçok alanda da insan üstü bir çaba sergileyerek hiç kimseyi geride bırakmama misyonunu sürdürdü.
Afet anının yaşanan ağır etkilerinden sonra iyileştirme safhasında da aynı şekilde orta ve uzun vadeli planlarıyla hem konteyner/ çadır kentlerde ihtiyaç duyulan alanlardaki çözüm faaliyetlere devam etti hem de kırsalda bulunan vatandaşlarımızı da unutmayarak rutin ziyaretler gerçekleştirerek ihtiyaçlarını karşılama noktasında en hassas duruşunu sergiledi.
Türk Kızılay’ın Kahramanmaraş Merkezli Depremde Gerçekleştirdiği Faaliyetler
- Depremin ilk saatinden itibaren ve sonraki süreçte Türk Kızılay olarak yaptığımız faaliyetler özetle şöyledir;
- Öncelikle deprem bilgisinin tarafımıza ulaşmasıyla iç ve dış koordinasyon gruplarında paylaşım yapılmış olup müdahale merkezlerimizce bilginin doğruluğu teyit edildi.
- Etki analizinin yapılmasıyla beraber kurum içi haberleşme ağlarında paylaşıldı ve gerekli bilgilendirmeler personele iletildi.
- Afet Yönetimi ve İklim Değişikliği Genel Müdürü bakanlar ve İçişleri Bakan Yardımcısı’yla birlikte afet bölgesine intikal etti ve geçmişte edilen tecrübeler ve sahadan gelen veriler ışığında tüm saha operasyonunun koordinesini yerelden başlattı.
- Türk Kızılay’a ait tüm depolardaki çadır ve battaniyelerin tamamının afet bölgesine nakli talimatı verildi ve depo bilgileri, her depoda bulunan çadır/battaniye sayıları, kontak kişi ve numaraları vb. bilgiler aynı anda AFAD ile de paylaşıldı.
- Türk Kızılay Genel Müdürleri için il paylaşımı yapılarak afet bölgesinde ekiplerin koordinesi için görevlendirildi.
- Yerel ağ kabiliyetinden dolayı afet bölgelerindeki şubeler sahaya intikal edip aynı anda İl AFAD Merkezlerine yönlendirildi.
- Adana, Gaziantep ve Osmaniye Şube Afet Timleri alana ulaştı ve göreve başladı.
- Afetin ilk saatlerinde afet bölgesine yakın Kızılay şubeleri ve Afet Müdahale Merkezleri ikram araçları ve mobil aşevlerini ivedilikle sahaya yönlendirdi. Ayrıca yakın şube ve bağlılarının ikram araçlarıyla birlikte personelin de sahaya yönlendirilmesi gerçekleştirildi.
- Afet Koordinasyon Timleri ve destek timleri sorumluluk sahalarında görevlerine başlamaları için yönlendirildi.
- Ana sorumlu müdahale merkezleri ve destek müdahale merkezlerinin koordineli şekilde sahaya yönlendirilmesi gerçekleştirildi.
- Beslenme Platformu kapsamında ilgili STK, kurum ve kuruluşlar alana intikal etmeleri için harekete geçirildi.
- Seviye 4’e yönelik olay komuta merkezi kuruldu ve ilgili tüm personel afet operasyon merkezine çağrıldı.
- AFAD Başkanlık’ta kurulan AFAD Kriz Merkezine personel görevlendirilmesi yapıldı.
- Gerekli uygulamalarda ve platformlarda iletişim grupları kuruldu.
- Raporlama için gerekli sistemler hazırlandı, sahada haberleşme imkânları değerlendirildi ve gerektiğinde haberleşme araçları/ ekipmanlarının bölgeye nakli gerçekleştirildi.
- Beslenme hizmeti için ihtiyaca yönelik ekipman belirlendi ve lojistik birimine sevk için yönlendirme yapıldı.
- Beslenme hizmetinin başlatılması kapsamında Gaziantep için saat 05.00, Adana için 05.30, Diyarbakır için 06.00, Şanlıurfa için 07.45, Malatya için 08.30, Kahramanmaraş Pazarcık için 09.00, Hatay İskenderun için 10.00, Hatay Antakya için 11.00, Kahramanmaraş için 17.30 ve son olarak Adıyaman için 20:30’da beslenme faaliyetlerine başlandı.
- Kızılay bünyesindeki kayıtlı gönüllüler harekete geçirildi.
- Afet Talep Sistemi kuruldu, gelen talepler bu sistem üzerinden görüntülenerek karşılandı.
- Her bir afet bölgesinde ayrı ayrı Afet Olay Komuta Merkezi kuruldu, Beslenme Platformu üyeleriyle koordinasyon sağlandı.
- İkram araçları sahada belirlenen alanlara konuşlandırıldı.
- Yardımların hızlı organize edilmesi ve ihtiyaçların giderilmesi adına lojistik depo alanları kuruldu.
- Uluslararası yardımların koordine edilmesi için Uluslararası İlişkiler Genel Müdürlüğü görevlendirildi ve Uluslararası Kızılhaç Kızılay Federasyonu’yla temaslar sağlandı.
- Deprem bölgesi içi 14 ekip başkanlığı ve bu başkanlıklara bağlı 27 ilçe temsilciliği kuruldu.
- İyileştirme faaliyetleri kapsamında bütüncül hizmet sunumu, düzenli aralıklarla ihtiyaç tespit çalışması, 6 ilde 13 hizmet birimi ve saha çalışmaları, farklı ihtiyaçlar için özelleşmiş programlar, toplum temelli müdahalelerin yanı sıra ihtiyaç sahibi hanelere nakit desteği süreçleri başlatıldı.
- Afet anında kurulan Kızılay WhatsApp hattıyla konum gönderen vatandaşlara en yakın hizmet noktaları bilgilendirilmesi yapıldı.
Kahramanmaraş Depremleri’nin ardından sahada dağıtılan malzemeler Tablo 1 ve Tablo 2’de gösterilmiştir.
Tablo 1-Türk Kızılay Beslenme Faaliyeti Dağıtım Sayıları
Tablo 2-Türk Kızılay Tarafından Dağıtılan İnsani Yardım Malzemeleri
Kahramanmaraş Depremleri’nin ardından sağlık alanında 125.799, psikososyal hizmet alanında ise 189.662 afetzedeye destek sağlanmıştır (Tablo 3).
| PSH Faaliyetleri | Sayı (kişi) |
| Psikolojik İlk Yardım | 99.657 |
| Grup Çalışması | 65.024 |
| Bireysel Görüşme | 11.101 |
| Eğitim/Seminer | 6.852 |
| MHPSS Değerlendirme | 4.439 |
| Çalışana Destek | 2.589 |
| Toplam | 189.662 |
| Sağlık Faaliyetleri | Sayı (kişi) |
| Muayene | 47.127 |
| İlaç | 75.156 |
| Röntgen | 997 |
| Pansuman | 1.351 |
| Çekilen Kalp Grafiği | 117 |
| Evde Hasta Bakımı | 1.051 |
| Toplam | 125.799 |
Tablo 3-Türk Kızılay PSH ve Sağlık Faaliyetleri
Kahramanmaraş Depremleri’nin ardından sahada tekil 2.471 personelimiz ve 75.995 gönüllümüz ve 982 araçla müdahale faaliyetleri yürütüldü. Ayrıca su sanitasyon faaliyetinden faydalanarak kurulan mobil duş ve mobil çamaşırhanelerden toplamda 78.554 kişi faydalandı.
2023 Yılı Diğer Afetler
Ülkemizde 2023 yılı içerisinde yaşanan afet ve acil durumlara ilişkin özet veriler Tablo 4’te’ sunulmuştur.
Tablo 4-2023 Yılı Afetleri ve Yapılan Faaliyetler (Pazarcık Hariç)
Yaşanan 11 afet türünde yapılan faaliyetlerle 183 afete müdahale edildi. Türk Kızılay toplamda 128.162 kişiye ulaştı ve 881.678 kişilik hizmette bulundu. Dağıtılan yemek, su, içecek ve ikram malzemelerinin toplam sayıları sırasıyla 134.234 öğün yemek, 163.447 litre su, 237.484 adet içecek ve 148.080 adet ikram malzemesi şeklindedir.
Yaşadığımız coğrafya ve dünyanın birçok yerinde meydana gelen afetlerin bir kısmını (deprem, kasırga vs.) bertaraf etmek elbette mümkün değildir. Lakin insan eli ile ve/veya iklim kaynaklı ortaya çıkan afetleri azaltmak, uzun vadede etkisini en aza indirmek için topyekûn mücadele ve dirençli toplum inşası elzemdir.
Bunu yaymak için sadece insan odaklı bir hedefe doğru ilerlemek yeterli değildir. Şehirlerin de en az insan kadar afet doğasına uyumlu hâle getirilmesi gerekmektedir. Afetlere dirençli şehirlerin inşası, beraberinde daha az yıkıma maruz kalan bina, daha az can ve mal kaybı, ülke ekonomisinin daha az etkilenmesi demektir.
1 INFORM (2024). Inform Risk Index. https://drmkc.jrc.ec.europa.eu/inform-index/INFORM-Risk/Results-and-data/moduleId/1782/id/469/controller/Admin/action/Results#inline-nav-1