Ulusal ve küresel ölçekte hayatımızın her alanını etkileyen COVID-19 pandemisi 2020 yılı boyunca insani yardım gündeminin en önde gelen konusu olmakla birlikte dünyanın farklı bölgelerinde çok çeşitli afetler ve insani krizler de yaşandı.
Birleşmiş Milletler İnsani Koordinasyon Ofisi (OCHA) verilerine göre 235,4 milyon kişi insani yardıma muhtaç olarak 2021 yılına girdi. Dünyadaki her otuz üç kişiden birinin acil yardıma muhtaç olduğu anlamına gelen bu veri, 2019 yılında her kırk beş kişiden birinin yardıma muhtaç olduğu gerçeği ile birlikte ele alındığında ihtiyaç sahibi insan sayısındaki artış daha belirgin hâle gelmektedir.
OCHA tarafından düzenli olarak yayımlanan Küresel İnsani Bakış Raporu’na göre dünya genelinde insani kriz bölgelerinde ihtiyaç sahibi kişilerin ülkeler bazındaki dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir:1
| ÜLKE | İhtiyaç Sahibi Kişi Sayısı (milyon) |
|---|---|
| Afganistan | 18.4 m |
| Burkina Faso | 3.5 m |
| Burundi | 2.8 m |
| Çad | 4.8 m |
| Demokratik Kongo Cumhuriyeti | 19.6 m |
| Etiyopya | 21.3 m |
| Filistin | 2.4 m |
| Haiti | 4.4 m |
| Irak | 4.1 m |
| Kamerun | 4.0 m |
| Kolombiya | 6.7 m |
| Libya | 1.3 m |
| Mali | 7.1 m |
| Mozambik | 1.3 m |
| Myanmar | 1.0 m |
| Nijer | 3.8 m |
| Nijerya | 8.9 m |
| Orta Afrika Cumhuriyeti | 2.8 m |
| Pakistan | 10.5 m |
| Somali | 5.9 m |
| Güney Sudan | 7.5 m |
| Sudan | 13.4 m |
| Suriye | 13.0 m |
| Ukrayna | 3.4 m |
| Venezuela | 7.0 m |
| Yemen | 24.3 m |
| Zimbabve | 6.8 m |
2020 yılı boyunca insani yardım alanında küresel ölçekte öne çıkan bazı konular şu şekilde özetlenebilir:
Avustralya Orman Yangınları
Avustralya’da 2019 yılında başlayan ve 2020 yılı boyunca devam eden orman yangınları hızla geniş bir alana yayıldı. Yaklaşık 240 gün boyunca devam eden yangınlar bölgedeki tüm canlı türlerinde büyük kayıplara yol açtı.2
Endonezya Sel Felaketi
Ocak ayının ilk günlerinde başlayan şiddetli sağanak yağmur, nehirlerin taşmasına ve Jakarta ve çevresini tamamen kaplayan yıkıcı ani sellere sebep oldu. 4 milyondan fazla kişiyi yerinden eden seller, 66 can kaybına, toprak kaymasına ve tonlarca yıkıma neden oldu.3
Atlantik Kasırga Sezonu
Atlas Okyanusu’nda kasırga ve tropikal fırtınaların oluştuğu dönem olan mayıs – kasım ayları arasında devam eden 2020 Atlantik kasırga sezonu, kaydedilen en aktif ve en maliyetli yedinci Atlantik kasırga sezonu oldu. Sezon boyunca, toplam 31 tropikal fırtına meydana geldi. Bu fırtınaların altısı, “kategori 5” düzeyinde olmak üzere toplam 13’ü kasırgalara dönüştü. Kasırga sezonu boyunca 400’ü aşkın kişi hayatını kaybederken kasırganın toplam maliyeti 41 milyar doları aştı.4
Vietnam ve Kamboçya Selleri
2020 yılının ekim ve kasım aylarında, Vietnam ve Kamboçya arka arkaya 13 tropik fırtına ile sarsıldı ve bu da benzeri görülmemiş sellere ve toprak kaymalarına yol açtı. Kasım 2020 itibarıyla, afetten etkilenen bölgelerde 235 kişi hayatını kaybetti veya kayboldu. İki ülkede yaklaşık 35.000 dönümlük (14.097 hektar) tarım arazisinin yanı sıra en az 400.000 ev sular altında kaldı veya hasar gördü.5
Yemen İnsanlık Krizi
Yemen’de uzun süredir devam eden insani trajedi, yıllardır devam eden ve bir türlü çözüm bulunamayan uyuşmazlıkların bir sonucu olarak milyonlarca kişiyi yardıma muhtaç hâle getirdi. Aktif olarak savaşın devam ettiği 4 bölgesi bulunan Yemen’de 14,3 milyonu çok acil olmak üzere 24,1 milyon kişinin yardıma ihtiyacı var.6
Goni ve Vamco Tayfunları
Dünya’da en çok afete maruz kalan bölgelerden olan Filipinler’de yılda ortalama 22 adet tropikal tayfun meydana geliyor. 2020 yılında yaşanan Goni ve Vamco tayfunları 905 bini acil ihtiyaç sahibi olmak üzere yaklaşık 7,5 milyon kişiyi etkiledi. Tayfunlarda en az 98 kişi hayatını kaybederken 250.000’den fazla ev hasar gördü ve yaklaşık 350.000 kişi yerinden oldu.7
Amphan Tayfunu
Bengal Körfezi’nden başlayarak Hindistan, Bangladeş, Sri Lanka, Tayland ve Myanmar’ı etkisi altına alan Amphan Tayfunu, 2007 yılından beri yaşanan en şiddetli tayfun olarak kayıtlara geçti. Tayfun Bangladeş’te en az 1 milyon kişiyi etkilerken Hindistan’da en az 2,9 milyon evin zarar görmesine yol açtı.8
Beyrut Patlaması
4 Ağustos 2020’de, Lübnan’ın başkenti Beyrut’taki Beyrut Limanı’nda yıllar önce el konulan ve limanda depolanan 2.750 ton amonyum nitratın yol açtığı patlama, şehirdeki binaların %70’inden fazlasını etkiledi. 300.000 kişiyi doğrudan etkileyen patlamada en az 220 kişi hayatını kaybetti.9
Sudan Sel Felaketi
Mülteciler, gıda güvenliği, çatışma gibi faktörler nedeniyle uzun yıllardır insani yardım gündeminin önde gelen ülkelerinden olan Sudan’da 2020 yılında yaşanan sel felaketi insani krizi daha da derinleştirdi. 7,1 milyon kişinin gıda güvencesi olmadan yaşadığı Sudan, 1,1 milyon mülteciye de ev sahipliği yapıyor. Temmuz ayından bu yana, Sudan’da devam eden sel felaketi; evlere, mahsullere ve alt yapıya zarar vermenin yanında yıkımlara ve ölümlere yol açtı. Sudan’da, 1 Ekim itibarıyla en az 875.000 kişi selden etkilendi.10 Seller ülkede bulaşıcı hastalık riskini de artırıyor.
Muson Yağmurları
Muson yağmurları, Asya’nın çeşitli ülkelerinde büyük sel baskınlarına yol açarak baraj çökmelerine, nehirlerin kıyılarını aşmasına, toprak kaymalarına ve çamur kaymalarına yol açtı. Bangladeş, Çin, Hindistan, Japonya, Pakistan, Nepal, Güney Kore ve Vietnam’da bini aşkın kişi vefat ederken milyonlarca insan göç etmek zorunda kaldı.
Taal Yanardağı Patlaması
Filipinler’de yer alan Taal Yanardağı’nda, 12 Ocak 2020 tarihinde lav patlamalarına sebep olan hareketlilikler gözlenmeye başladı. Başkent Manila’ya 70 km mesafede bulunan yanardağdaki yoğun volkanik hareketlenmeler sebebiyle Filipinler Yanardağ Bilimi ve Sismoloji Enstitüsü, bölgede alarm seviyesini “4. seviye”ye çıkardığını açıkladı, 82 bin kişi bölgeden tahliye edildi.11
İdlib’de İnsani Dram
Yaklaşık 10 yıldır devam eden Suriye iç savaşı nedeniyle ülke içinde yerinden edilen kişilerin göç ettiği İdlib’de insani kriz, 2020 yılında da şiddetlenerek devam etti. Dört milyon kişinin acil yardıma muhtaç olduğu bölgede insani yardım çalışmaları da siyasal gelişmelerden etkilendi. Uluslararası insani yardımların Türkiye’deki sınır kapılarından İdlib ve Halep’te ihtiyaç sahiplerine ulaştırılmasını sağlayan Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararı yoğun müzakereler neticesinde bir yıl daha uzatıldı.
1. https://gho.unocha.org/
Atıf ↑
2. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/avustralya-daki-yanginlar-113-canli-turunu-acil-yardima-muhtac-hale-getirdi/1731414
Atıf ↑
3. https://reliefweb.int/report/indonesia/acaps-briefing-note-indonesia-floods-10-january-2020
Atıf ↑
4. https://disasterphilanthropy.org/disaster/2020-atlantic-hurricane-season/#:~:text=At%20the%20end%20of%20the,the%202020%20Atlantic%20hurricane%20season.
Atıf ↑
5. https://reliefweb.int/report/philippines/ocha-responses-tropical-cyclones-asia-pacific-13-november-2020
Atıf ↑
6. https://www.unocha.org/yemen
Atıf ↑
7. https://reports.unocha.org/en/country/philippines
Atıf ↑
8. https://reliefweb.int/disaster/tc-2020-000136-mmr
Atıf ↑
9. https://reliefweb.int/report/lebanon/beirut-explosion-situation-report-4-august-25-2020
Atıf ↑
10. https://www.unocha.org/sudan
Atıf ↑
11. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/filipinlerdeki-yanardag-patlamasinin-ardindan-82-bin-kisi-tahliye-edildi/1704116
Atıf ↑