İnsanlık tarihiyle beraber başlayan göç olgusu özelinde son yıllarda hedef ülke hâline gelen ülkemiz, coğrafi ve stratejik konumu sebebiyle önemli göç akınlarıyla karşı karşıya kalmış ve bu alanda ciddi bir tecrübe edinmiştir. Bu tarihsel tecrübe ve birikimin yapısal bir tezahürü olan Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ile 11 Nisan 2013 yılında kurulmuş, 2014 yılında merkezde ve 2015 yılında da taşrada operasyonel hâle gelmiştir. Genel Müdürlüğümüz temel olarak yabancıların ülkemize girişi, kalışı ve ülkemizden çıkışından sorumlu kurumdur. Bu çerçevede Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’nün ana sorumluluk alanlarını düzenli göçün yönetilmesi, düzensiz göçle mücadele, etkin bir uluslararası koruma mekanizmasının kurulması, karşılıklı uyum ve iletişim faaliyetleri ile insan ticaretiyle mücadele ve mağdurların korunması oluşturmaktadır.
Uyum faaliyetlerine ve düzensiz göçle mücadeleye ağırlık verdiğimiz 2019 yılının ardından 2020 yılına gelindiğinde, İdlib’te yaşanan olaylar akabinde 3,6 milyon Suriyeliye ev sahipliği yapan ve her yıl daha da artan düzensiz göç baskısına maruz kalan Türkiye, 27 Şubat 2020 tarihi itibarıyla Suriye krizinin çözümü ve sığınmacılar ve mülteciler konusu özelinde başta Avrupa Birliği olmak üzere uluslararası kamuoyu tarafından yalnız bırakıldığını belirterek ülkeden ayrılmak isteyen yabancıları zorla ülkede tutmayacağını beyan etmiştir. Bu açıklama sonrasında yabancıların hür iradeleri ile çeşitli illerimizden, Pazarkule başta olmak üzere Edirne’nin sınır bölgelerine doğru Meriç Nehri boyunca yoğun bir göçmen akını yaşanmış olup bu insani hareketlilik Genel Müdürlüğümüzün 2020 yılındaki ana gündem maddelerinden biri olmuştur.
Bu süreçte, her fırsatta insan hakları vurgusu yapan Avrupa Birliği’nin umut içinde sınırlarına dayanan yabancılara karşı insan onuruna yakışmayan müdahaleleri sebebiyle mağdur duruma düşen yabancılara Genel Müdürlüğümüz ekipleri 7 gün 24 saat kamu kurum kuruluşları ve sivil toplum kuruluşlarıyla iş birliği içinde yardım elini uzatmıştır. Bu kapsamda göçmen akınının başladığı tarihten itibaren sınır bölgelerinde yoğunlaşan gruplar için başta güvenlik ve sağlık olmak üzere çeşitli önlemler alınmış, sivil toplum örgütleriyle iş birliği içinde insani yardım malzemeleri (gıda, giyinme, hijyen kiti, battaniye vb.) dağıtılmıştır. Gerekli sağlık hizmetlerinin karşılanması amacıyla 350 sağlık personelinin görevlendirildiği bölgede, çevrenin sanitasyonu ile her türlü bulaşıcı hastalık riskine karşı önlemler de alınmıştır.
Edirne’de yaşanan olayların ardından 11 Mart 2020 tarihinde ülkemizde ilk COVID-19 vakasının görülmesiyle birlikte, yabancılarla yoğun temas hâlinde bulunan Genel Müdürlüğümüzün gündemine “hem personele hem de yabancılara yönelik gerekli sağlık tedbirlerinin alınması” da eklenmiştir. Bu kapsamda, düzensiz göçmenlerin idari gözetim altında tutulduğu geri gönderme merkezleri ile geçici koruma altındaki Suriyelilerin barındırıldığı Geçici Barınma Merkezleri (GBM) başta olmak üzere Genel Müdürlüğümüz hizmet alanlarında COVID-19 ile mücadele kapsamında temizlik, ilaçlama, hijyen malzemesi temini, bilgilendirme çalışmaları yapılmıştır.
Pandemi sebebiyle uluslararası hareketliliğin azalması ve sınırların kapatılması gibi önlemlere rağmen düzensiz göç akınları devam etmiş; bu nedenle düzensiz göçle mücadele ve Yunanistan’ın Ege’de insanlık dışı muamelelerle gerçekleştirdiği geri itme (push-back) vakalarıyla mücadele Genel Müdürlüğümüzün 2020 gündemindeki önceliğini korumaya devam etmiştir.
Öte yandan, pandeminin başladığı tarihten itibaren kamu sağlığı açısından ortaya çıkabilecek sakıncaları önlemek amacıyla özel ihtiyaç sahipleri, kronik hastalığı olanlar veya tedavi ihtiyacı bulunanlar hariç olmak üzere geçici koruma ve uluslararası koruma kapsamındaki yabancılara yönelik hak ve yükümlülüklerine halel getirmeyecek şekilde gerekli idari tedbirler de alınmıştır.
Adana, Kilis, Kahramanmaraş, Hatay ve Osmaniye illerinde bulunan 7 Geçici Barınma Merkezi’nde (GBM) geçici koruma kapsamındaki yabancılardan ihtiyaç sahibi olan hâlihazırda 58.905 kişi barınmakta olup bu merkezlerde görülen pozitif vakaların aile üyeleri ve olası temaslıları GBM’lerde oluşturulan izole alanlarda karantina altına alınmıştır. Bunun yanı sıra GBM’ler düzenli olarak dezenfekte edilmiş, barınanlara bilgilendirme broşürleri dağıtılmış, görevli personelin maske ve eldiven kullanımları zorunlu tutulmuş, girişlerde ateş ölçer ile kontroller yapılmış, 65 yaş ve üstü yabancılar başta olmak üzere risk gruplarının dışarı çıkmalarına izin verilmemiş, bu grubun ihtiyaçlarının karşılanması için personel arasında görev dağılımı yapılmış ve diğer gerekli tedbirler il sağlık müdürlükleri ile koordineli şekilde alınmıştır. Yine pandemi özelinde uluslararası kuruluşlarla iş birliği artırılmış ve uluslararası fonların etkin şekilde ihtiyacı olanlara ulaştırılması için GBM’lerde nakit yardımı alan 11.648 haneye 24.04.2020 tarihinde tek seferlik 1.000.-TL tutarında yardım Dünya Gıda Programı (WFP) fonuyla Kızılaykart üzerinden sağlanmış, BMMYK depolarında bulunan sünger yatak, nevresim ve battaniye geçici barınma merkezlerine gönderilmiş, ayrıca GBM dışındaki uluslararası koruma ve geçici koruma kapsamındaki yabancılardan 80.630 haneye (378.319 kişi) hane başına 1.000.-TL olmak üzere nakit yardımında bulunulmuştur. Toplamda 15.000 haneye daha hane başına 1.000.-TL nakit yardımı yapılabilmesi için Uluslararası Göç Örgütü (IOM) ile iş birliği çalışmaları devam etmektedir.
Tüm sektörler için zorlu geçen 2020 yılının ardından gelinen noktada ülkemizin tarihsel birikimi doğrultusunda ulusal ve uluslararası mevzuat çerçevesinde yabancıların göç alanına ilişkin tüm iş ve işlemleri insan odaklı milli politikalarla uyumlu biçimde yürütülmeye devam edecektir.