Habitat Derneği dijitalleşen dünyayla uyumlu, sürdürülebilir kalkınmayı hedefleyen güçlü ortaklıklar temelinde toplumsal kapasite geliştirici ve sosyal etki odaklı projeler üreten bir sivil toplum kuruluşu olarak 30. yılına girerken Türkiye’nin 81 ilinde yer alan 7 binden fazla gönüllüsüyle bugüne kadar 5 milyonu aşkın insana ulaştı. Kalkınma örgütü kimliğiyle köylerden kentlere, eğitimden girişimciliğe, sürdürülebilirlikten toplumsal eşitliğe kadar farklı alanlarda çalışmalar yürüttü.
Küresel belirsizliklerin ve güvenlik sorunlarının giderek arttığı, sosyal eşitsizlik ve yoksulluk olgusunun toplumsal çözülme sürecini beraberinde getirdiği ve ekonomik belirsizliklerin yaşandığı günümüzde sürdürülebilir kurumsal yapı, geliştirilen kamu, özel ve sivil toplum iş birlikleriyle toplumsal faydayı ön planda konumlandırmayı son derece önemli hâle getirmektedir. Koşulların hızla değiştiği, sosyal meselelerin daha karmaşıklaştığı ve güvenlik risklerinin giderek arttığı günümüzde kişilerin, kurumların ve toplumların değişikliklere adapte olabilmesi gerekir. Bu açıdan baktığımızda kentlerde vatandaşların ani değişimlere karşı uyum sağlayabilme yeteneği olarak tanımlanan “dirençli kentliliğin” depremden doğrudan veya dolaylı şekilde etkilenen şehirlerde yetersiz olduğunu gördük. Özellikle 6 Şubat Kahramanmaraş merkezli depremler, bir afet ülkesi olan Türkiye’nin dirençli kentler bağlamındaki yetersizliklerini bir kez daha ortaya çıkardı.
23 milyon insanın etkilendiği, yapılan ön çalışmalarda 70,75 milyar doları konut zararı, 10,4 milyar doları millî gelir kaybı ve 2,91 milyar doları iş günü kaybı olmak üzere toplamda 84,06 milyar dolar hasarın beklendiği ve yakın zamanda maliyetin 104 milyar dolara ulaştığı bu büyüklükte bir afete müdahale ancak kamu, özel ve sivil toplum iş birliğiyle etkin şekilde yürütülebilir. Bu iş birliği, depremden etkilenenlere yardımların ulaştırılması, hasarın onarılması ve toplumun yeniden yapılanmasına yönelik etkili bir strateji oluşturmaya imkân tanıyabilir. Bu süreçte öncelikle arama ve kurtarma faaliyetleri için başta kamu olmak üzere birçok yerel yönetim, özel sektör ve sivil toplum kuruluşu kaynaklarını seferber etti. Habitat Derneği depremden bir gün sonra Hatay’da EnerjiSA ve Viveka ekipleriyle birlikte çalışarak afet haritalama ve arama kurtarma operasyonlarında termal dronlarla sahada aktif çalışmaya başladı. Afete müdahale edilen bu dönemde, arama kurtarma ve acil durum faaliyetlerinin sona ermesinin ardından barınma, yiyecek, su ve temel sağlık hizmetlerinin sağlanmasına yönelik kamu kurumlarının yanında sivil toplum kuruluşları da aktif şekilde çalışmalar yürüttü. Derneğimiz temiz içme suyu krizine çözüm bulmak için İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği iş birliğinde Wilo Group’la bir araya gelerek Hatay’da 12 köyde su arıtma cihazları kurulmasına öncü oldu.
Hasarlı yapıların değerlendirilmesi ve buna ilişkin bir yol haritasının belirlenmesiyle orta vadeli döneme girildiği gözlenmektedir. 1-3 yılı kapsayan bu dönemde daha çok altyapıyla ilgili düzenlemelerin yapılması, onarma süreci devam ederken depremden etkilenenlerin psikososyal anlamda desteklenmesi ve istihdam amaçlı destek ve teşvik programlarının faaliyete geçirilmesi, bölgenin kalkınması açısından önem arz etmektedir.
Habitat Derneği, Kahramanmaraş merkezli depremler sonrasında tüm çalışma ve projelerini yeniden ele alarak kaynaklarının tamamının deprem bölgesinde kullanılması öngören bir strateji hayata geçirdi. Deprem bölgesinde kalkınma süreci için kısa, orta ve uzun vadeli stratejiler oluşturdu. Farklı hedef grupların ihtiyaç ve talepleri doğrultusunda hızla harekete geçerek yerelde iş birliği hâlinde olduğu kurumlar ve proje ortaklarıyla yoğun bir program yürüttü. Çocuklar, gençler, ebeveynler, öğretmenler ile işletmeciler ve girişimciler, başta olmak üzere ihtiyaç analizini gerçekleştirip faaliyete geçti. İlk aşamada depremden etkilenenler için Hatay, Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya ve göç alan çevre illerde, güvenliği sağlanan alanları topluluk merkezlerine dönüştürdü. Bu illerde çalışma alanına ihtiyaç duyan tüm birey ve işletmeler içindernek paydaşlarıyla ortak çalışma alanları oluşturdu. Bölge ekonomisini ve toplulukları güçlendirmek amacıyla Meta, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Milletlerarası Ticaret Odası [International Chamber of Commerce (ICC)] ve Habitat Derneği iş birliğinde “İstasyon Adana” açıldı. Habitat Derneği, Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED) ve Sektörel Dernekler Federasyonuyla (SEDEFED) beraber AFAD desteğiyle “KASABA Hatay: Konteyner Kent Projesi”ni gerçekleştirdi. Yerelde kalkınmayı sağlamak amacıyla Hatay Büyükşehir Belediyesi, GEN Türkiye, TOBB, ICC Türkiye, Habitat Derneği ve Türkiye Kadın Girişimciler Derneği (KAGİDER) ortaklığıyla “İstasyon Hatay”ı kurdu. Türkiye Vodafone Vakfı iş birliğindeki “Yarını Kodlayanlar: Sosyal Hayata Destek Projesi”yle Adıyaman, Kahramanmaraş, Hatay ve Malatya’da 7-14 yaş arası çocuklar için sosyal hayata dönüş sağlayan etkinlikler ve teknoloji odaklı eğitimler için konteyner teknoloji sınıfları oluşturdu. Sınıf olmayan kırsal bölgelere “Gezici Eğitim Aracı”yla erişim sağlayarak çocukları, bilim ve kodlama eğitim setleriyle destekledi. Deprem bölgesinde yaşayan gençler için yerel yönetimler ve özel sektör iş birliğiyle düzenlediği ve farkındalık amaçlı eğitimler, esnek becerileri geliştirmeye yönelik atölyeler ve sosyal aktivitelere yer verdiği Habitat Yaz Kampları’ndan yüzlerce genç faydalanma imkânı buldu. Öte yandan bölgede sosyoekonomik hayatın canlanması adına yerel işletmeleri, KOBİ’leri ve girişimcileri çeşitli hibe ve mentorlük programlarıyla destekledi. “Emekten Sepete Afet Bölgesindeki Kadın Kooperatiflerini Destekleme Programı” kapsamında 13 kadın kooperatifine toplamda 390.000 TL tutarında makine, teçhizat, sarf malzemesi ve ham madde desteği sağladı. Özellikle deprem bölgesinde çeşitli fikir maratonlarıyla hem farkındalık arttırıcı hem de kapasite geliştirici eğitimler verdi. “Fazlan Vitrinde Kampanyası”yla sürdürülebilir moda sektöründe faaliyet gösteren ve girişimcilik hızlandırıcı programlarıyla Heartish, Swatchloop, Bangu ve Organic Sisters Toys’la yapılan iş birliği doğrultusunda deprem bölgesindeki atık giysileri çanta, oyuncak ve yeni kıyafet kreasyonuna dönüştürdü.
Cumhuriyetin 100. yılında Habitat Derneği, pusula işlevi gören birikimiyle dönüşümün, yarınların, toplumsal faydanın ve kalkınmanın öncüsü olma adına üstlendiği sorumluluğun farkında olarak aynı azim ve kararlılıkla çalışmalarını sürdürecektir.
* Yıllık tasarım çalışmaları sırasında maalesef Sezai Hazır Bey’in vefat haberini aldık. Kendisine Allah’tan rahmet; ailesine, yakınlarına ve Habitat Derneği ailesine başsağlığı dileriz.
1 ARUP. (2014). City Resilience Framework. The Rockefeller Foundation.
2 TÜRKKONFED. (2023). Kahramanmaraş Depremi Afet Еn Değerlendirme Durum Raporu
3 Kadıoğlu, M. (2011). Afet Yönetimi Beklenilmeyeni Beklemek, En Kötüsünü Yönetmek. İstanbul: T.C. Marmara Belediyeler Birliği Yayını.