Türkiye ve Japonya, karşılıklı yardımlaşma hususunda uzun bir geçmişe dayanan güçlü ilişkilere sahip iki ülkedir. Japonya Hükûmeti, yüzyıla yakın bir süredir ülkenin sosyoekonomik kalkınmasını güçlendirmek amacıyla Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetine hem finansal hem de teknik destek sağlamaktadır. Türkiye bir yandan ekonomik ve sosyal gelişimini sürdürürken diğer yandan COVID-19 pandemisi, iklim değişikliği ve mülteci akınlarıyla başarılı bir şekilde mücadele etmektedir. Bu kalkınmanın sürdürülebilirliğinde uluslararası iş birliği önemli bir yere sahiptir.
Bu bağlamda Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) faaliyet alanlarını Türkiye’nin gereksinim ve koşullarına daha uygun hâle getirmek için periyodik ihtiyaç araştırmalarıyla sürekli güncellemektedir. Türkiye ile çalışma alanlarının başında kentsel altyapı ve çevre iyileştirme, özel sektörün geliştirilmesi, afet risk azaltma ve risk yönetimi ile mülteci krizine müdahale gibi çeşitli konularda kapasite geliştirme programları yer almaktadır.
COVID-19
JICA, Türkiye’nin COVID-19 mücadelesine katkıda bulunmak için KOSGEB’le ortaklaşa hayata geçirilen “Mikro ve Küçük İşletmelere Hızlı Destek” projesiyle COVID-19 pandemisinden etkilenen mikro ve küçük işletmelerin kriz döneminde istihdam seviyelerini korumaları adına Dünya Bankasının 300 milyon ABD doları desteğine ilaveten 300 milyon ABD doları faizsiz kredi desteği sağlamıştır.
Afet Risk Azaltma ve Yönetimi
Türkiye ve Japonya’nın doğa kaynaklı afetlere maruz ülkeler olması ve benzer sorunlarla karşı karşıya kalmaları sebebiyle özellikle afete hazırlık ve afet sonrası müdahale konularında birbirlerine destekleri ve yakın çalışmaları kayda değerdir. JICA’nın bu konuda gerçekleştirdiği ilk faaliyet, 1959’da afet yönetimi için Japonya’ya kursiyer daveti olmuştur. Bu anlamda JICA toplumun farklı kesimlerine ulaşmayı hedefleyen çok sayıda çevrim içi seminerle deneyim paylaşımını COVID-19 pandemisi döneminde de sürdürmüştür. Bunlardan bazıları 2020-2022 arasında Türk ve Japon ortaokul ve lise öğrencileri arasında düzenlenen “Öğrenci Değişim Seminerleri Serisi”; Şubat 2022’de EŞİT-İM Platformu’ndaki öğretmenlere yönelik “İklim Değişikliği ve Afetlere Hazırlık Semineri”, “İklim Değişikliği ve Türkiye’ye Etkileri Seminerleri”, Ocak 2022’de Japon ve Türk STK’ların katılımıyla gerçekleştirilen “Toplumsal Direnç için Afet Riskini Azaltma Faaliyetlerine İlişkin Deneyim Paylaşımı” seminerleridir. Bu seminerler Türk-Japon Vakfı, JICA Mezunlar Derneği ve diğer Türk ve Japon kurum ve kuruluşlarıyla ortaklaşa gerçekleştirilmiştir.
Türkiye ile Japonya arasında imzalanan Teknik İş Birliği Anlaşması’nın 2022’nin başında yürürlüğe girmesiyle birlikte afet risk yönetimini farklı açılardan geliştirmeyi amaçlayan üç teknik iş birliği projesi imzalanmıştır. Bunlardan ilki Türkiye Belediyeler Birliği ile birlikte yürütülecek “Atık Yönetimi, Kirlilik Kontrolü, Afet Yönetimi ve Müdahale için Yerel Yönetimler Kapasite Geliştirme” projesidir. Diğeri ise Türk ve Japon Üniversiteleri, AFAD, Kızılay ve diğer kamu, özel ve sivil toplum kuruluşlarının beraber çalışmasıyla hayata geçirilecek “Afete Dayanıklı Toplumların Geliştirilmesi için Araştırma ve Eğitim Kompleksi Kurulması–MARTEST” projesi; üçüncüsü ise Bursa Büyükşehir Belediyesi’yle birlikte yürütülecek “Bursa Büyükşehir Belediyesi Afet Risk Yönetimi Master Planı Kapasite Geliştirme” projesidir.
Geçici Koruma Altındaki Suriyeliler ve Göç
JICA, insani krizlere müdahale ve bu tür krizlerin etkilerini azaltma alanlarında da Türkiye ile ortaklaşa çalışmaktadır. Bu bağlamda 2015’te yoğun mülteci akınına maruz kalan ve diğer illere kıyasla daha fazla Suriyeliye geçici korumasağlayan illerin altyapısını güçlendirmek amacıyla belediyelere kredi desteği veren ilk uluslararası kuruluş JICA olmuştur. İkinci kredi anlaşması da destek alanlarının kapsamının yanı sıra hedef illerin genişletilmesiyle 2021’de imzalanmıştır. Toplam tutarı 90 milyar Japon yeni olan iki proje de İller Bankası’yla yakın temas içinde sürdürülmektedir. Bunlara ilaveten JICA, 2016-2019 arasında kırılgan durumdaki Suriyelilerin ihtiyaçlarının belirlenmesi amacıyla Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına destek sağlamıştır.
Bilindiği üzere Türkiye, son 7 yıldır dünyada en fazla mülteciye ev sahipliği yapan ülke konumundadır. Mültecilerin yanı sıra Türkiye, oturma izni sahipleri de dâhil yoğun bir yabancı nüfusa sahiptir. İçişleri Bakanlığına göre Türkiye’deki toplam yabancı sayısı yaklaşık 5,2 milyondur. Özellikle son dönemde yaşanan depremler, bu yabancıların afet riskinin azaltılması ve afet müdahalesine dâhil edilmesinin ne kadar önemli ve bu konuda daha fazla desteğe ihtiyaç olduğunu göstermiştir. Kasım 2022’de bu tür kapsayıcı faaliyetlere katkıda bulunmak amacıyla AFAD ve çeşitli STK’lardan temsilciler ve akademisyenlerin katılımıyla Japonya’daki STK’ların, yabancıları bu süreçlere dâhil etme hususundaki deneyimlerinin ve edindikleri derslerin paylaşıldığı çevrim içi bir seminer düzenlenmiştir.
Özetle JICA kalkınmayı ve sürdürülebilirliği çok yönlü iş birlikleriyle desteklerken bunu engelleyecek her türlü doğa ve insan kaynaklı afetlerde risk azaltma ve yönetimi konusunda Japonya’nın aktif desteğini sürdürmeyi hedeflemektedir.