Günümüzde afet yönetiminde afetlere müdahalenin baskın olduğu yaklaşımdan uzaklaşılmış ve afet öncesi risk azaltma çalışmalarına daha fazla önem veren bir yöntem benimsenmiştir. Aslında hem dünyada hem Türkiye’de “kriz yönetimi” anlayışından ziyade “risk yönetimi” anlayışı benimsenmeye ve uygulanmaya başlanmıştır. “Risk yönetimi” anlayışı, afetler öncesi hazırlık ve risk azaltma çalışmalarını kapsamaktadır.
Türkiye’de afet ve acil durum çalışmalarının koordinasyonundan, eğitim politikalarının oluşturulmasından ve gerekli mevzuat düzenlemelerinin yapılmasından T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Başkanlığı (AFAD) sorumludur. AFAD afet yönetimi çalışmalarını, bütünleşik, toplum tabanlı, AR-GE esaslı ve öncü bir şekilde yürütmekte ve bu çalışmalarında can kayıplarını, yaralanmaları ve ekonomik kayıpları önlemeyi, sosyokültürel yapıyı, doğal çevreyi, kültür ve tabiat varlıklarını korumayı, iş sürekliliğini sağlamayı ve sürdürülebilir kalkınmayı desteklemeyi hedeflemektedir. Bu amaçla kurulduğu günden bugüne çalışmalarını proje tabanlı sürdürmüş ve bu kültürle çalışmalarına devam etmektedir. Bu kültürün bir tezahürü olarak her yıl için bir tema belirlenmiş ve bu temanın amacına uygun faaliyetler yürütülmüştür.
2020 “Afetlere Hazırlık Yılı”, 2021 “Afet Eğitim Yılı” ve 2022 ise “Afet Tatbikat Yılı” olarak ilan edilmiştir. 2021’de afet eğitimiyle ilgili çalışmalar, paydaş kurum ve kuruluşlarla beraber yoğun bir şekilde yürütülmüştür. Eğitim yılı faaliyetleri kapsamında üniversitelerle çalışmalar yürütülürken AFAD ile üniversiteler arasında afet yönetimi konusunda iş birliklerinin daha kalıcı ve etkin bir yapıya kavuşması için üniversitelerin “Afet Yönetimi ve Afetlerle ilgili Uygulama ve Araştırma Merkezleri” ile ortak çalışmalar yapılabileceği fikri ortaya çıkmıştır.
Üniversitelerin uygulama ve araştırma merkezleri, belirli bir uzmanlık alanında çalışma yapan veya disiplinler arası çalışmalar için farklı uzmanları bir araya getiren eğitim, öğretim ve/veya AR-GE faaliyetlerinin sürdürüldüğü, rektörlüklerin teklifi ve Yükseköğretim Kurulunun (YÖK) onayıyla kurulmuş akademik birimlerdir. Türkiye’de afet ve afetle ilgili başarılı faaliyetler yürüten birçok araştırma merkezi ve bunların bünyesinde uzman araştırmacılar bulunmaktadır.
AFAD, afet yönetimi konusunda Türkiye’de önemli paydaşlardan olan uygulama ve araştırma merkezlerini bir araya getirme ve afet yönetimi konusunda akademik bir güç oluşturma hedefinin ilk adımını 2021’in son çeyreğinde atmıştır. AFAD yürütücülüğünde 39 üniversitenin 42 farklı afet yönetimi ve afetle ilgili uygulama ve araştırma merkezleri, 22 Aralık 2021’de Ankara’da bir araya gelmiştir. Toplantı, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu başkanlığında ve AFAD Başkanı Vali Yunus Sezer yürütücülüğünde gerçekleşmiştir. Toplantıya İçişleri Bakan Yardımcısı İsmail Çataklı, üniversite rektörleri ve yardımcıları, araştırma merkezleri müdürleri ve AFAD daire başkanları katılmıştır.
İçişleri Bakanı ve AFAD Başkanı toplantı açılışında konuşma yapmıştır. İçişleri Bakanı’nın “Raflarda duran bilgiye kimsenin ihtiyacı yoktur ve kimseye hayrı da yoktur” ifadesi aslında meydana gelecek güç birliğinin temel amacını da ortaya koymuştur. AFAD Başkanı ise “Bu merkezlerimiz ve AFAD, diğer paydaşlarıyla birlikte afetler konusunda zengin bir bilimsel birikime sahiptir. Üniversitelerimizin araştırma, uygulama ve eğitim merkezleri afetler konusunda bilimsel bir zenginlik sunuyor.” ifadesiyle AFAD’ın zaten üniversitelerle yakın ilişki içinde olduğunu ancak bunun kurumsal bir kimliğe büründürülmesi hedefine atıfta bulunmuştur. Bu toplantı, Üniversiteler Afet Yönetimi Uygulama ve Araştırma Merkezleri Platformunun (AYMEP) kuruluşunun ilanı olmuştur.
17 Mayıs 2022’de AFAD Başkanlıkta, İçişleri Bakan Yardımcısı İsmail Çataklı ve AFAD Başkanı Vali Yunus Sezer yürütücülüğünde 35 üniversitenin 37 farklı afet yönetimi ve afetle ilgili uygulama ve araştırma merkezinin katılımıyla gerçekleştirilen toplantıda bu yapının bir platform olmasına ve kısa adının AYMEP olarak faaliyetlerine devam etmesine karar verilmiş, amaç ve hedefleri ortaya konulmuştur.
AYMEP’in 3. toplantısı 28 Temmuz 2022’de Elazığ’da Fırat Üniversitesi ev sahipliğinde gerçekleştirilmiştir. Bu toplantıda AYMEP’in misyonu “Üniversitelerde afet araştırma, uygulama, yönetimi ve eğitimiyle ilgili konularda faaliyet gösteren merkezleri AFAD koordinasyonunda bir araya getirerek iletişim ve iş birliği yapılmasını sağlamak, yapılan çalışmaları izlemek ve değerlendirmek”, vizyonu ise “Afete dirençli Türkiye için bütünleşik afet yönetimi bakış açısıyla değişim ve gelişime öncülük eden, uluslararası düzeyde tanınan, dinamik ve akademik bir platform olmak” şeklinde kararlaştırılmıştır.
AYMEP’in 4. toplantısı 22 Eylül 2022’de Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü ev sahipliğinde ve İçişleri Bakanı Süleyman Soylu başkanlığında gerçekleştirilmiştir. Bu toplantıda farklı araştırma merkezlerinin önemli sunumları olmuş ve afet yönetimiyle ilgili önemli kararlar alınmıştır.
AYMEP, AFAD koordinasyonunda çalışmalarını büyük bir gayret, özen ve şevkle devam ettirmektedir. Afet yönetimi konusunda Türkiye’nin en büyük ve etkin akademik platformu olma unvanını dünya çapına taşıma hedefine emin adımlarla ilerlemektedir. AYMEP kendi bünyesinde oluşturduğu alt komisyonlar aracılığıyla bina risk değerlendirmesi, jeolojik afetlerde yerleşime uygunluk, klimatik afetlerde yerleşime uygunluk, yangınlarda yerleşime uygunluk, afet eğitimi, gönüllülük ve benzeri konularda çalışmalarını sürdürmektedir.
AYMEP, Türkiye’nin afet risklerini azaltma çalışmalarına katkı sunmaya, bünyesindeki araştırma merkezi sayılarını artırmaya 2023’te de devam edecektir.